گونه شناسی نقوش و تزیینات جُنگ ادبی امیرشاهی سبزواری محفوظ در موزه متروپولیتن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه فرش و هنر اسلامی، دانشکده هنر، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

2 استادیار، گروه صنایع دستی، دانشکده هنر، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

چکیده

جُنگ ادبیِ محفوظ در موزه متروپولیتن که برخی از اشعار امیرشاهی­ سبزواری در آن کتابت شده یکی از گلچین­ های ادبی ارزشمندی­ است که مزیّن به هنر تجلید ایرانی، نقوش تذهیب و خوشنویسی به خط نستعلیق است. این جُنگ، به همت و با هنر امیر آق­ ملک بن جمال­الدین فیروزکوهی مشهور به امیرشاهی­ سبزواری، خوشنویس، مُذَهِّب، شاعر و موسیقی­ دان قرن نهم هجری قمری به ­یادگار مانده­ است و هم ­اکنون در موزه متروپولیتن نگهداری می ­شود. هدف پژوهش، بررسی و گونه­ شناسی هنر تذهیب این نسخه، جُنگ ادبی امیر شاهی­ سبزواری، است. بر این اساس پرسش اصلی این پژوهش بر این ­وجه است: نقوش و تزیینات صفحات موجود در جُنگ ادبی امیرشاهی­ سبزواری متعلق به دوره تیموری دارای چه ویژگی­ های فرمی و ساختاری است؟ این پژوهش از نوع کیفی است که به روش توصیفی_ تحلیلی انجام شده و جمع­ آوری اطلاعات به روش اسنادی صورت گرفته ­است. نتایج پژوهش نشان می­ دهد که تزیین صفحات متن در نسخه خطی دیوان امیرشاهی ­سبزواری از ساختار مشابه ی برخوردارند. بخش اعظم کاغذ شامل حاشیه­ ای با تزیینات ساده و جزئی ­پردازی طلایی (زرافشان) بر زمینه ­ی نخودی کاغذ است. نوشتار با خط نستعلیق در زمینه ­ای با تیره ­ترین رنگ متن قرار گرفته. کتیبه ­ی اصلی، شامل قابی تزیینی با عباراتی با خط ثلث است و کتیبه ­های فرعی به صورت کوچک و معمولاً چندتایی با مشابهت رنگ و تزیینات، از کتیبه ­ی اصلی تبعیت کرده ­اند. بررسی و شناسایی تزیینات متن و نوع خوشنویسی آن، نشان از وحدت رویه در تمامی صفحات نسخه دارد که احتمالاً توسط هنرمند واحدی صورت گرفته و یا محصول یک کارگاه هنری همسان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Speciology of Motifs and Decorations of Anthology of Amir Shahi of Sabzevari Kept in the Metropolitan Museum

نویسندگان [English]

  • Arezoo Paydarfard 1
  • Maryam Aziminezhad 2
1 Assistant Professor, Department of Carpet and Islamic Art, Faculty of Arts, University of Birjand, Birjand, Iran.
2 Assistant Professor, Department of handicrafts, Faculty of Arts, University of Birjand, Birjand, Iran.
چکیده [English]

The anthology kept in the Metropolitan Museum, which contains some of Shahi’s poems, is one of the valuable literary anthologies, decorated with the Iranian binding art, illuminated manuscripts, and calligraphy in Nastaliq. This anthology has been compiled by the effort of Amir Aq Malek bin Jamaluddin Firouzkohi, known as Amir Shahi of Sabzevari, calligrapher, poet and musician of the 9th century AH, and it is now kept in the Metropolitan Museum. This study tends to examine and Speciology the art of manuscript illumination of this edition, the Anthology of Amir Shahi of Sabzevari. Thus, the present study tends to answer this question: What are the form and structural features of the motifs and decorations of the Shahi’s anthology belonging to the Timurid period? The methodology used is descriptive-analytical and data is collected by the documentation method. The results show that the pages in the Shahi’s manuscript have a similar structure. A large part of the page includes a border with simple decorations and gold details on the background. The writing is in Nastaliq in the background with the darkest color. The main inscription includes a decorative frame with phrases written in Thuluth. Sub-inscriptions are small and usually multiple with similar colors and decorations, following the main inscription.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anthology of Amir Shahi of Sabzevar
  • Book Arrangement
  • Motifs and Decorations
  • Manuscript Illumination