کارکرد و ویژگی های تزیینی تابش بندهای پارچه ای بناهای عصر قاجار( مطالعه موردی: بناهای دولتی تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

* 1- استادیار گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

بهره گیری از تابش بند در معماری ایران تاریخی کهن دارد و ضرورت پیدایش آن قرارگیری بسیاری از نقاط ایران در پهنه اقلیمی گرم و خشک و نیاز به کنترل ورود نور به ساختمان و محافظت از افزایش دمای ناشی از گرمای خورشید در فصول گرم سال بوده است. در دوران قاجار با نمونه ای از تابش بندهای پارچه ای روبرو هستیم که در قالب منسوجاتی تزیینی بر روی نمای ساختمان های گوناگون این دوره نصب شده اند و هدف مقاله حاضر بررسی کارکرد این تابش بندها و شیوه استفاده از آنها در بناهای این دوران و همچنین نقش کارکرد تزیینی آنها در شکل دادن به نمای بناهای این عصر بوده است.
بررسی حاضر از روش توصیفی- تحلیلی و با ارجاع مطالعه موردی بر روی بنای کاخ ها و عمارت های دولتی دوره ناصری این دوره در شهر تهران  و با ارجاع به عکس های تاریخی این دوره صورت گرفته است و تجزیه و تحلیل شامل دلایل کاربرد آن از منظر اقلیمی، نقوش تزیینی و دلایل استفاده از نقوش، تنوع و نحوه انطباق آنها با نمای ساختمان ها  بوده است.
نتایج مطالعه نشان می دهد که تابش بندهای این دوره از منظر کاربردی با هدف ممانعت از ورود نور به فضاهای داخلی در فصول گرم سال، مانعی برای کاهش ورود هوا از سطح پنجره های ارسی، همچنین کاهش کوران در فضاهای نیمه بسته ایوان ها در شب و فصول سرد و ممانعت از تخریب تزیینات ایوان ها و پنجره های ارسی در اثر کج باران ها بوده است. از بعد تزیینی نیز بخشی از تزیینات رویه دوزی شده به منظور استحکام بخشی ساختار تابش بند و بخش دیگر به منظور ایجاد آرایه هایی جهت انطباق آنها با بستر معماری بنا بوده-است. از منظر تزیینی، آنها به تزیین ساده فرش مانند و نمونه پرده ایوان دارای کتیبه فوقانی به منظور انطباق با قوس های نما که در غالب موارد  حامل نقوش تزیینی و نمادین است؛ تقسیم می شوند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Functional and Decorative Properties of Outdoor Fabric Curtains in the Qajar Buildings(Case Study: Gloestan Palace)

نویسنده [English]

  • Farinaz Farbod
Assistant Professor, Textile & Fashion Design Department,Art School, Alzahra university
چکیده [English]

Using outdoor curtains has a very long history in Persian Architecture. Its necessity originated from Iran’s Warm and dry climate that obliged people to reduce their contact with harsh climate, especially sunshine during hot seasons to reduce inside temperature and reducing Air convection to keep inside temperature during cold seasons.
During Qajar era, we can see a special type of outdoor curtains that is made from fabrics with special elaborated embroideries that covered facades of private and public buildings. Especially the most beautiful type of them can be seen in Historical photos of Golestan palace. Through historical drawings of orientalist and Golestan photo Archive, we can see the changes of design and ornaments of this curtains.  Present article tries to investigate the functional aspects of these Fabric Curtains, their shapes & ornaments and chronological changes of their ornamental styles. A Descriptive-Analytical method was used and article focuses on Palaces and governmental buildings of Tehran, Qajar capital city especially Golestan palace buildings during Nasser-al-din shah.
Result shows that the main reason of adding this curtains to building’s façade had been the changes of traditional patterns of Iranian architecture and depicting European architecture without attention to Persian climate that shaped this necessary accessory to reduce climatic problems of buildings. From climatic view, these outdoor curtains were used as a prevention from direct sunshine rays during hot seasons, a barrier to reduce air convection through wooden windows during cold seasons and nights and as a protector to preserve ornaments from showers. The most common designs are like Persian carpets consisting an ornamental border and central lozenge. Their ornaments have two aims. first, strengthens their structures from tearing and as part of their mechanical system and overall design tries to reshape building facades and depicted their architectural aspects in compose with ornamental and symbolic motifs.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar Architecture
  • Golestan Palace
  • Qajar Textiles
  • Fabric Outdoor Curtains