بررسی عملکردی سازة آبیِ چغازنبیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی، گروه مرمت بنا،دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، (نویسنده مسئول)

2 کارشناس ارشد، مرمت و احیاء بناها و بافت های تاریخی

3 دانشجوی دکترا، مهندسی آب،دانشگاه تهران

4 کارشناس ارشد، ژئوفیزیک

چکیده

شهر باستانی دور اونتاش (چغازنبیل) بازمانده از هزاره دوم پیش از میلاد و از آثار دوران ایلام میانی است. محوطه شهر از سه بخش اصلیِ حصار مرکزی، حصارمیانی و حصار بیرونی تشکیل شده که ابنیه شاخصی چون زیگورات، مجموعه کاخ ها و آرامگاه ها و تاسیسات شهری را در خود جای داده است. سازه های آبی محوطة چغازنبیل مانند ناودان ها، چاه های جذبی و همچنین سازة آبی واقع در حصار سوم، از جمله مهمترین تاسیسات شناخته شدة مجموعه هستند و بررسی نحوة عملکرد سازة اخیر موضوع نوشتار پیش رو است.
تاکنون پیرامون نحوة عملکرد سازة آبی حصار سوم چغازنبیل فرضیاتی مطرح شده که شناخته شده ترین آنها متعلق به رومَن گیرشمن (1979-1895) باستان شناس و حفار مجموعه است. وی اعتقاد داشت که آب انتقال یافته از رودخانة کرخه در محل سازه آبی تصفیه شده و مورد استفادة ساکنین شهر قرار می گرفته است. این فرضیه، در عمدة منابع، به شکل یک اصل پذیرفته شده است و گه گاه نیز مورد بسط قرار می گیرد. لیکن بررسی های جدیدتر حاکی از مرتفع بودن محوطه باستانی نسبت به نقاط اطراف است و به نظر می رسد جهت جریان آب از محل سازة آبی دفعی است.
این تناقض در نحوة عملکرد سازه آبی، انجام پژوهشی را لازم می کرد که علاوه بر نقد نظریات قبلی بتواند داده های جدیدی را به بررسی های پیشین بیفزاید. انجام این پژوهش با کمک روش های تکمیلی و استفاده از فنّاوری های ژئومغناطیس، اسکن لیزری و همچنین دانش هیدرولوژی، تا حدودی امکان پذیر شد. نهایتاً بررسی به مدلسازی جدیدی از وضعیت اولیه سازه آبی منجر گردید که فرضیه عملکرد دفعی(زهکش) را بیش از بقیه تایید می کند. فرضیه ای که می تواند با بررسی های آتی باستان شناسی تدقیق گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey of the Function of TchoghaZanbil Water Structure

نویسندگان [English]

  • Vahid Heidary 1
  • Homan Meghdadian 2
  • Sadegh Partani 3
  • Hadi Jahanabadian 2
  • Babak Aminpour 4
1
2
3
4
چکیده [English]

DorUntash ancient city )TchoghaZanbil( was built about13 th century B.C and middle period of Elam
civilization. As a complex ,DorUntash was protected by three concentrated walls which are named:
inner wall, middle wall and outer wall .Big Ziggurat ,mausoleums and palaces are some of the must monuments
of the ancient city .TchoghaZanbil is also famous for its water technologies and water elements
such as gutters ,sewage shafts and a brick water structure .The function of this structure ,located in the
outer west wall of the site ,is the focus of present study.
Since its discovery ,three considerable hypotheses have been proposed about the function of
TchoghaZanbil water structure .Roman Ghrishman )1895-1979(, who first excavated the water structure
,believed that the brick structure functioned as a purification plant to which water was transferred
with a channel from somewhere out of the ancient city .This hypothesis has been accepted as a principle
and has occasionally been discussed and expanded in later studies.
Nevertheless ,further survey in recent years ,especially on the topography of TchoghaZanbil shows
that the ancient city has a higher altitude than the land of water structure and the water channel .In fact,
it can be assumed that the water structure had functioned either as a drainage element to repel water
or as a cistern to save water behind the outer wall .Due to the ruins in most parts of the water system
and lack of historical records ,the diversity of the relevant hypotheses make it hard to determine the real
function of the water structure.
As a result ,distinguishing the actual function of the water structure is as an inevitable task which could
be aided by new technologies. Hence ,this study benefited from laser scanning system ,geophysics survey
and hydrology prospection .Finally ,as a complement to earlier theories ,the original plan of the water
structure was modelled .Accordingly ,the drainage element is an acceptable theory for the function
of TchoghaZanbil water structure ;although archaeological excavation is required for conclusive proof.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tchogha Zanbil Water Structure
  • Function Survey
  • Purification Plant
  • Cistern
  • Drainage Element