مقایسه شکلی عبارت "بسم الله الرحمن الرحیم" در کتیبه های کوفی گچبری ایران (با تاکید به دوره های سلجوقی و ایلخانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترا، تاریخ تطبیقی - تحلیلی هنر اسلامی، دانشگاه هنر تهران، عضو هیئت علمی دانشگاه هنراسلامی تبریز

چکیده

خوشنویسی و نوشتار در گچبری به دلیل شکل پذیری آسان گچ و زمان دار بودن کار بر روی آن، به یک عرصه ای منحصر به فرد جهت طراحی حرفها و ساختار خوشنویسانه و تزئینات تبدیل شده است .با توجه به اینکه منشا خطوط کوفی بر کتیبه های گچبری، کوفی ساده است، اما بر خلاف تصور که کلمه های مشترک در این تحقیق عبارت بسم الله الرحمن الرحیم است - باید یک شکل ترسیم شوند، در کتیبه های گچبری برخوردهای متفاوتی از جنس طراحی حروف صورت گرفته است. در این تحقیق از میان کتیبه های کوفی که به صورت گچبری در معماری کار شده است، ده اثر که عبارتی یکسان را دارا هستند، انتخاب شده که به لحاظ شکلی و به طریق کیفی مورد مطالعه قرار خواهند گرفت.
معماری اسلامی ایران در طی یک دورة 300 ساله (از سلجوقی تا ایلخانی) سیری منظم و تکاملی داشته است. این دو دوره به دلیل به کارگیری تزئینات گچبری، منحصر به فرد می باشد و کتیبه های نوشتاری بسیاری در بناهای آن موجود است که بخش قابل توجه ای از آن با خط کوفی است، نمونه های آورده شده در این پژوهش نیز از این دوره است. پرسش اصلی در این راستا آنست که خوشنویسان یا طراحان این نوشتار با توجه به پایبندی به خط کوفی ساده، هرکدام چه راهکاری را جهت پدید آوردن منحصر به فرد یک عبارت مشترک بکار برده اند؟ فرض این مقاله بر این مدار می باشد که با وجود رسم الخط یکسان در تمام نمونه ها که از کوفی ساده ناشی می شود، اما طراح در چهاچوب و محدوده طراحی خویش دست به آفرینش گونه های متفاوتی از طراحی حروف نموده است. در نتیجه بنا بر نمونه و تجزیه شکلی حرفها، دیده خواهد شد که طراحان این نمونه ها برخوردی از نوع طراحی حروف با عبارت ها داشته اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparison of Kufic Plaster Inscriptions of the Phrase “In the Name of God” in Iran (With an Emphasis on Seljuk and Ilkhanid Periods)

نویسنده [English]

  • Amir Farid
چکیده [English]


 
 
 
 

Calligraphy in plaster molding has long been a unique platform for professional designers and decorative calligraphers due to the ease of molding the plaster and the longevity of the work. Since the origin of the Kufi alphabet used in plaster inscriptions is simpleKufi, it is generallybelieved that the common letters must be drawn alike. However, as exemplified in the phrase under study, the molded cornices have taken different approaches in shaping the characters. In this study of the Kufic inscriptions molded in architectural designs, ten examples with similar words have been selected to examine the form and quality of the variations of the same phrase.
Islamic architecture has systematically evolved over aperiod of300years from the Seljuk to the Ilkhanid. This period is remarkable for numerous plaster inscriptions and molded cornices in its monuments, most which are in Kufi. Focusing on kufic inscription, the main research question of this study is how the designers and calligraphers managed to create variations on a common phrase.The basic assumption is that the calligraphers have created unique shapes of the same letters all derived from simple Kufi. Accordingly, based on the analysis of the letters in the selected examples, it is concluded that the calligraphers have treated similar words and phrases with an approach involving unique character design.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Letters
  • Simple Kufi
  • Decorative Kufi
  • Molded Cornice
  • Plaster Inscription