مطالعه تطبیقی تأثیرپذیری حیوانات ذکرشده در اوستا بر تزیینات ظروف فلزی ساسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

چکیده

آثار فلزی هنری به‌جامانده از دوره ساسانی به‌دلیل وقایع سیاسی، دینی و اقتصادی این دوره، اهمیت ویژه ای دارند. اوستا از کتاب‌های دینی و مقدّس در دوره ساسانی بوده که تأثیرات بسیاری بر زندگی، هنر و آداب و رسوم آن‌ها داشته است. طبق بررسی‌های صورت‌گرفته بر نقوش حیوانات در آثار فلزکاری هنرمندان این دوره، به نظر می‌رسد این نقوش از مضامین روایات مربوط به حیوانات نام‌برده در اوستا تأثیر زیادی گرفته‌اند. در واقع این آثار به نوعی بیانگر روایات اوستا هستند. نمونه‌های موردمطالعه این پژوهش، مجموعه آثار فلزی معرفی‌شده از آرترآپم پوپ و فیلیس اکرمن در جلد هفتم کتاب سیری در هنر ایران، از دوران پیش از تاریخ تا امروز است که بخشی از آن، به هنر ساسانی اختصاص دارد. روش تحقیق، توصیفی-تطبیقی است و شیوة گردآوری اطلاعات، فیش‌برداری از اسناد موجود، همچنین سایت‌های اینترنی و موزه‌های داخلی و خارجی بوده است. هدف از این پژوهش، بررسی میزان ارجاعات هنرمندان دوره ساسانی به متون اوستا برای تزیین ظروف سیمین و همچنین تطبیق و بررسی نمادشناسی حیوانات موجود در آثار فلزی ساسانی با متون اوستا است. با توجه به کاربرد زیاد نقوش حیوانی در تزیینات آثار سیمین دوره ساسانی، این سؤالات قابل طرح هستند: هدف از کاربرد نقوش حیوانی بر روی ظروف سیمین این دوره چه بوده و هر نقش چه جایگاهی داشته است؟ چه ارتباطی بین مفاهیم نقوش حیوانی مرتبط با مضامین دینی دوره ساسانی است؟ پیش فرض نشان می دهد که مضمون و محتوای نقوش جانوری در آثار فلزی ساسانی با برخی روایات اوستا با مضمون حیوانات در ارتباط هستند. از نتایج پژوهش استنباط می‌شود که در واقع نقوش حیوانات بر روی آثار فلزی، علاوه بر ویژگی‌های حیوانی آن‌ها به سمبل و نشانه‌هایی از شخصیت‌های نام‌برده در اوستا از جمله الهگان نیز اشاره دارد که با بیان آن در قالب آثار فلزی، به‌ویژه ظروف پادشاهان، علاوه بر جاری ساختن متون دینی در زندگی روزمرّه، باعث حفظ شخص پادشاه نیز می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Animal Motifs in the Avesta in the Decoration of the Sassanian Metal Dishes

نویسندگان [English]

  • Mehdi Kazempour 1
  • Maryam Mohammad Hosseyni 2
1 Assistant Professor, Faculty of Islamic Arts, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
2 M.A. student, Faculty of Islamic Arts, Tabriz Islamic Art University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The aim and issue of the research is to evaluate the references of Sassanid era artists to Avesta texts to Sassanian era of decorate of metal dishes. To select the statistical community in this article, 45 of Sassanian era metal dishes were investigated, that were chosen among them 15 were selected which were include indicators related to Sassanian religious texts. The method of collecting was library information and also the selection of samples and imaging has been made from scientific books. Considering the great use of animal designs in decorating the works of the metal of Sassanian era, the following questions can be asked: What was the aim of using animal designs on the motifs deshes of this period? What place has each role? Are the concepts of animal designs related to Sassanian religious themes? The data from this research show that animals in Avesta religious texts much has been mentioned such as:Horses, cows, ewes, hen and grains, goats, cocks, tigers, hogs, rams, eagles, lions, and simorgh that also in the Sassanian metal deshes thise animals have found an objective symbol .The study of ancient Iranian art during the period from the Median to the end of the Sassanid period indicates a deep link between Zoroastrian art and religion, in the same way that most of the remaining valuable works are based on the spiritual themes related to the beliefs and beliefs of Zoroastrian religion and images. And the artistic symbols in various arts and architecture are all of the traditional and allegorical features of Zoroastrian religion. The symbolic designs that have been established over time in the national and mythological culture of Iran and have always been the opposition between good and evil, truth and untruth, and darkness and light have been influenced by Zoroastrianism in Iranian art. The art of pre-Islamic Iran, such as the art of the Achaemenid era, has been blended with the methods and forms used in foreign cultures, but the alienated elements have also given the Zoroastrian effect. Ancient Iranian art, especially during the Achaemenid and Sasanian periods, has been formed on the basis of Zoroastrianism, universology, and humanology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avesta
  • Animal designs
  • Metal
  • Zoroaster
  • Sasanian
-    آزادبخت، مجید و محمود طاووسی (1391)، استمرار نقش‌مایه‌های ظروف سیمین دورۀ ساسانی بر نقوش سفالینه‌های دورۀ سامانی نیشابور، فصلنامة نگره، شمارة 22:22-57.
-    اخوان اقدم، ندا (1391)، ستایش زندگی به‌عنوان باور زردشتیان نقش‌یافته بر ظروف فلزی ساسانی، فصلنامه کیمیای هنر، دورة 1، شمارة2: 15-30.
-    ایرانی ارباطی، غزاله و محمّد خزایی (1396)، نمادهای جانوری فره در هنر ساسانی، فصلنامة نگره، شمارة 43: 18-30.
-    بهدانی، مجید و حسین مهرپویا (1390)، بررسی تصویر بهرام گور در هنر ایران از دورة ساسانی تا پایان دورة قاجار، فصلنامة نگره،‌ شماره 19، صص 5-20.
-    پوپ، آرتور و فیلیس اکرمن (1387)، سیری در هنر ایران از دوران پیش‌ از تاریخ تا به امروز، ج 6، ویرایش سیروس پرهام، تهران: علمی و فرهنگی.
-    پوپ، آرتور و فیلیس اکرمن (1387)، سیری در هنر ایران از دوران پیش ‌از تاریخ تا به امروز، ج 2، ویرایش سیروس پرهام، تهران: علمی و فرهنگی.
-    دوستخواه، جلیل (1371)، اوستا کهن‌ترین متن‌ها و سروده‌های ایران، تهران: مروارید.
-    دادور، ابوالقاسم و الهام منصوری (1385)، درآمدی بر اسطوره و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، تهران: دانشگاه الزهرا.
-    دادور، ابوالقاسم و مهتاب مبینی (1388)، جانوران ترکیبی در هنر ایران باستان، تهران:‌ دانشگاه الزهرا.
-    سامانیان، صمد،پردیس بهمنی و محمّدتقی آشوری (1394)، چگونگی تأثیر نماد و اسطوره‌های کهن در طراحی و تزیین اشیای خانگی قرون اولیه اسلامی ایران (نمونه پژوهش: ظروف خانگی تا قرن بنجم هجری)، نامة هنرهای تجسّمی و کاربردی، شماره 13: 111-127.
-    سرلو، خوان ادوارد (1388)، فرهنگ نمادها، ترجمة مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان.
-    شیرازی، منا (1396)، نقش گیاهان در ظروف دوران باستان، چهارمین کنفرانس ملّی معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین.
-    فهیمی‌فر، اصغر (1388)، جستاری در زیبایی‌شناسی هنر اسلامی، نشر فرهنگ و هنر، شماره 2: 73-83 .
-    قو‌ی‌پنجه، زهرا (1391)، بررسی مفاهیم نقوش ظروف سیمین دورة ساسانی و تأثیر آن بر سفال دورة سامانی، کنفرانس علمی .
-    عفیفی، رحیم (1374)، اساطیر و فرهنگ ایران، تهران: توس.
-    کیانی، محمّدیوسف (1379)، پیشینه سفال و سفالگری در ایران، تهران: نسیم دانش.
-    مبینی، مهتاب و آزاده شافعی (1394)، نقش گیاهان اساطیری و مقدّس در هنر ساسانی (با تأکید بر نقوش برجسته، فلزکاری و گچ‌بری)، فصلنامة جلوه هنر، شماره 14: 45-64.
-    محمّدی مدبّر، نرگس (1394)، کهن‌الگوی پرورش شخصیت‌های اساطیری توسّط حیوانات و موجودات اسطوره‌ای، پژوهش‌نامه ادب حماسی، سال یازدهم، شماره 19، صص 179-196.
-    هال، جیمز (1380)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.
-    هینلز، جان راسل (1384)، شناخت اساطیر ایران، ترجمة محمّدحسین باجلان ‌فرّخی، تهران: اساطیر.
-    وثوق ‌بابایی، الهام و رضا مهرآفرین (1394)، بررسی و تحلیل نقش شکار در دوره ساسانی، فصلنامه نگره،‌ شمارة 35: 32-48.