مطالعه نشانه‌شناسی پوشاک اقوام لرستان در تبیین هویت فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه طراحی پارچه و لباس، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر، قائمشهر، ایران

2 استادیار، گروه مهندسی نساجی و پوشاک، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر، قائمشهر، ایران

3 دکتری پژوهش هنر، گروه هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

پوشاک، یکی از مهم‌ترین ابزار شکل‌گیری و توسعه فرهنگ است. پژوهشگران با عبور از دوره ساختارگرایی و عصر مدرنیسم و رسیدن به دوره پست‌مدرنیسم، توجه ویژه‌ای به سنن گذشته، آیین و هنر اقوام نشان داده‌ و به مطالعه کهن‌الگوها، نمادها و هنرهای اقوام پرداخته‌اند. رویکرد نشانه‌شناسی، با دیدگاه‌های سوسور و پیرس در ابتدای نیمه اول قرن بیستم مطرح شده و در بسیاری از پژوهش‌ها برای خوانش نظام ساختاری و معنایی نشانه و نمادها در آثار هنری به کار رفته است. خوانش تحلیلی پوشاک اقوام با رویکرد نشانه‌شناسی، گونه‌ای از این کاربرد است که ما را با لایه‌های عمیق فرهنگی روبه‌رو می‌کند و با جهان‌بینی و فرهنگ بومی درون تمدّن‌ها آشنا می‌سازد. در پژوهش حاضر، به مطالعه عناصر به‌کاررفته در دوازده نمونه پوشاک مردانه و زنانه می‌پردازیم. برای این کار، مؤلّفه‌های شکل، رنگ، بافت، اندازه و نقش‌مایه‌ها را واکاوی می‌کنیم. شناخت نشانه‌های نمادین، آیکون و هایپرآیکون به‌کاررفته در پوشاک، ما را با مجموعه‌ای از نظام ارزشی، کارکردهای زیبایی‌شناختی، فردی، اجتماعی و فرهنگی اقوام آشنا می‌کند. مسئله اصلی پژوهش، آن است که ماهیت نظام ساختاری و نظام معنایی نشانه و نمادها را در تعامل با هویت فرهنگی متأثّر از پوشاک اقوام لرستان، مورد خوانش قرار گیرد. پژوهش، اهداف کاربردی و از نوع کیفی دارد که با روش پژوهش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. جمع‌آوری اطلاعات به روش اسنادی و میدانی از طریق مراجعه به کتابخانه میراث فرهنگی، موزه مردم‌شناسی و بازارچه‌های سنّتی انجام گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری پوشاک اقوام لرستان عبارت‌اند از: اعتقادات ملّی-آیینی، همچون سنّت، آداب و رسوم، مذهب و شرایط اقلیمی. تأثیر این عوامل در شکل، طرح، رنگ و جنس پارچه و بهره‌گیری از ابزارهای فرهنگی-اقتصادی در یک لباس، بیانگر پوشیدگی، اصالت، زیبایی و ارزش‌گذاری این اقوام بر فرد و اجتماع است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Semilogical Study of Lorestan Tribal Clothing and its Efficiency on Cultural Identity

نویسندگان [English]

  • Soheila Nourahmadi 1
  • Vahid Mohammadi 2
  • Masoud Mohammadzadeh 3
1 M.A. Department of Fabric, Textile and Cloth Design, Islamic Azad University, Qaemshahr Branch, Qaemshahr, Iran
2 Assistant Professor, Department of Textile & Cloth, Islamic Azad University, Qaemshahr Branch, Qaemshahr, Iran
3 Phd Student, Department of art and architecture, IAU, Tehran, Iran
چکیده [English]

Clothing is one of the most significant tools in formation and development of a culture. After the age of structuralism and modernism, the researchers in postmodernism era, have paid a peculiar attention to the past traditions, religion and the art of tribes. Accordingly, a wide range of studies have been done on patterns, symbols and art of ethnic groups. The semiotic approach was presented by Saussure and pierce’s view in the  first half of 20th century and was used in many applied researchers in order to read the structural and semantic system of signs and symbols in artworks. Analytical reading of tribal clothing with a semiotic approach, will face us with deep cultural layers and acquaints us with understanding the ideology and the native culture within the civilizations. In the research process, we will study the used elements in clothes (men’s and women’s) such as shape, color and motifs. Understanding symbolic signs, icons and hyper-icons in clothes, acquaints us with a set of valued systems and aesthetic, individual, social and cultural functions of ethnic groups. This research was done on 13 samples from some clothes and accessories of Lorestan ethnic groups in order to identify the signs and symbols in determining their culture, customs and clothing. The research is a qualitative- applied and its analysis is inferential- Descriptive. Collecting data was library and field method through Cultural Heritage library, museum of anthropology and traditional markets. The result of the studies show that in forming Lorestan tribes’ clothing, some factors such as national and religious beliefs, customs, religion and climate are effective. The influence of these factors in the shape, design, color, fabric and utilizing the combination of cultural- economic instruments in a piece of clothing indicates the complete Coverage, authenticity, beauty and respect of these ethnic groups on individuals and society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Races’clothing
  • Lorestan
  • Emblem and symbol
  • Culture
  • Semiotic
- آهنگر، عباسعلی، ناهید محمّدعلی‌نژاد، پاکزارد یوسفیان و موسی محمودزهی (1389)، بررسی نشانه‌شناختی پوشاک و خوراک بلوچی، مجلة مطالعات اجتماعی اقوام، دورة 1، شمارة 1، صص 9-32.
- افشار مهاجر، کامران (1382)، رنگ‌شناسی، چاپ اول، تهران: شقایق روستا.
- ایتن، یوهانس (1391)، هنر رنگ، ترجمة عربعلی شروه، چاپ نهم، تهران: یساولی.
- احمدی، بابک (1394)، از نشانه‌های تصویری تا متن، تهران: مرکز.
- بارت، رولان (1394)، اتاق روشن: اندیشه‌هایی دربارة عکّاسی، ترجمة نیلوفر معترف، تهران: چشمه.
- پهلوانی، لیلا (1392)، مستندنگاری البسة محلّی لرستان، اداره کلّ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان.
- پورحسینی، مژده (1384)، معنای رنگ رویکردی جدید به دنیای رنگ‌ها، چاپ اول، تهران: هنر آبی.
- پاینده، نوشین (1393)، تحلیل عکّاسی مد با رویکرد نشانه‌شناسی (بررسی عکس‌های ریچارد اودون براساس نظریة نشانه‌شناسی رولان بارت)، دانشگاه علم و فرهنگ، دانشکده هنر، زهرا حسین‌نژاد و مجتبی آقایی، طراحی پارچه و لباس.
- چندلر، دانیل (1394)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمة مهدی پارسا، چاپ پنجم، تهران: سورة مهر.
- حسینی، ناهید، محمّدحسین همافر و فرزان سجودی (1391)، نشانه‌شناسی گفتمانی در نقوش سیمرغ و عقاب بر لباس شاه ساسانی، فصلنامه هنرهای تجسّمی نقش‌مایه، سال پنجم، شمارة 14، صص 29-40.
- ذویاور، حامد، مهنوش وحدتی و مهدی مکّی‌نژاد (1394)، معانی نمادین نقش‌مایه بته جقه، فصلنامة کیمیای هنر، سال چهارم، شمارة 15، صص 99-113.   
- رضی، مهدی (1392)، مستندنگاری زیورآلات سنّتی استان لرستان ، اداره کلّ میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان لرستان.
- سجودی، فرزان (1381)، نشانه و نشانه‌شناسی، بررسی تطبیقی آرای سوسور، پیرس و اکو، مجلة زیباشناخت، شمارة 6، صص 83-100.
- سجودی، فرزان (1389)، لباس به‌مثابة هویت، فصلنامة مطالعات ملّی، سال یازدهم، شمارة 2، صص 3-30.
- شعیری، حمیدرضا (1392)، نشانه‌معناشناسی دیداری، تهران: سخن.
- شریفی، غزاله (1386)، بررسی نشانه‌شناسی لباس در فیلم‌های سینمایی، شیرین بزرگمهر، دانشگاه الزهرا، ارتباط تصویری.
- عابددوست، حسین و زیبا کاظم‌پور (1395)، تحلیل ریشه‌ها و مفاهیم نقوش هندسی معماری دورة اسلامی در هنر کهن ایرانی، فصلنامة نگارینه هنر اسلامی، دورة سوم، شمارة 10،‌ صص 41-58.
- عباس‌پور، ابراهیم (1390)، درآمدی بر نشانه‌شناسی، فصلنامة اسلام و علوم اجتماعی، سال سوم، شمارة 5، صص  109-138.
- غیبی، مهرآسا (1391)، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، چاپ چهارم، تهران: هیرمند.
- فرزین، علی‌رضا ( 1386)، سیمای طبیعی تاریخی لرستان، چاپ اول، اداره کلّ میراث فرهنگی و گردشگری استان لرستان.
- قائم‌نیا، علی‌رضا (1385)، نشانه‌شناسی و فلسفة زبان، فصلنامه ذهن، شمارة 27، صص 3-24.
- قائد رحمت، عیسی (1393)، لباس لرهای فیلی در استان‌های لرستان، ایلام و کرمانشاه، چاپ اول، قم: مطیع.
- کالر، جاناتان (1393)، فردینان دوسوسور، ترجمة کورش صفوی، چاپ چهارم، تهران: هرمس.
- کارکن جلال، راضیه (1391)، نشانه‌شناسی پوشاک ایرانیان در دورة قاجار، مرتضی بابک معین، دانشکدة هنر ادیان و تمدن‌ها اصفهان، پژوهش هنر.
- کاکاوند، شمسی (1394)، نشانه‌شناسی پوشاک زنان قوم کرد کرمانشاه (مطالعه موردی پوشاک معاصر زنان کرد کرمانشاه)، علی اصغر فهیمی‌فر، دانشگاه هنر، پژوهش هنر.
- گیلمت، لوسی و ژوسین کوزت (1385)، فرایند نشانه‌شناختی و طبقه‌بندی نشانه‌ها بنابر نشانه‌معناشناسی امبرتو اکو، ترجمة مطهّره مرادیان سرخی.
- محمّدی سیف، معصومه (1395)، نشانه‌شناسی در پوشاک زنان ترک و کرد در ایران، چاپ اول، تهران: جامعه‌شناسان.
-یارشاطر، احسان (1383)، پوشاک در ایران زمین، از سری مقالات دانشنامة ایرنیکا، ترجمة پیمان متین، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
 
-Afshar mohajer,  Kamran  (2003), Colorology, (1nd ed), Tehran: Shaghayegh Rosta .
-Ahmadi, Babak (2015), from   pictorial signs to the text: toward the semiotics of visual communication, Tehran: markaz .
-Abed-doust, Hossein and Ziba Kazempour (1395/2016), Analysis of the Roots and Concepts of Geometric Patterns of Islamic Architecture in Ancient Iranian Art. Negarineh Islamic Art (Scientific and Promotional Journal), Vol. 3, (10), 43-44-47-48.
-Abbas pour,  Ebrahim . (2011).An Introduction to Semantics, Islam  and Social Sciences, No: 5. (vol: 3), PP: 114 - 117-121 .
-Barthes,  Roland. (2015). Camera Lucida: reflection on photography , Tehran: cheshmeh .
-Chandler,  Daniel. (1952). The basics semiotics, M. Parsa, 2015, Tehran  :Sooremehr.
-Culler,  Jonathan D. (1944). Ferdinand de Saussure, K. Safavi, 2014, Tehran: Hermes .
-Eaton, Johannes (1391 Hj./2012). The Art of Colors. translated by Arabali Sherveh, 9th edition, Tehran: Yasavi.
-Farzin, Ali-Reza . (2007).Lorestan Natural and Historical Stance, Directorate of Cultural Heritage,   Tourism of Lorestan Province .
-Gheibi, Mehrassa . (2012). Eight thousand years of Iranian ethnic clothing, Tehran: Hirmand .
-Ghaedrahmat,  Esa. (2014). Lori - Fili Clothing in Lorestan ,Ilam and Kermanshah Provinces, (1nd  ed), -Ghom: Motee .
-Hosseini, Nahid (2012). Discourse semiotics in phoenix and eagle motifs on Sassanid king costumes; Mohammad Hossein Homafar and Farzan Sojudi. Naghsh Mayeh (Scientific and Research Journal of Visual Arts), Year 5, Issue 14.
-Karkan jalal, Razieh. (2012). Semiology of Iranian clothing in the Qajar period, m , Babak moein,  Master's thesis. Isfahan Art University, Faculty of Arts, Religions and Civilizations.
-Kakavand, Shamsi. (2015). Semiotics of Kurdish Women's Clothing in Kermanshah (Case Study of Contemporary Kurdish Women's Clothing in Kermanshah). Ali Asghar Fahimifar, University of Arts, Art Research.
-Lucie Guillemette et Josiane Cossette (2006), « Le processus sémiotique et la classification des signes », dans Louis Hébert (dir.), Signo [en ligne], Rimouski (Québec).
Le processus sémiotique et la classification des signes, http://www.signosemio.com/eco/processussemiotique-et-classification-des-signes.asp.
-Mohammad Ali Nejad, Nahid . (2010), semiotic study of Baluchi clothing and food, ahangar, abbas ali, Sistan and Baluchestan University ,  General Linguistics.
-Mohammadi seif, Masoumeh . (2016). The sign of identification for Turkish and Kurdish feminine clothings ,(1 nd ed)  , Tehran: Jameeshenasan.
-Pahlavani,  Leila. (2013). Documentation of Lorestan local clothing, Directorate of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Lorestan Province .  
-Pour Hosseini, Mozhdeh (2005). The meaning of color, A new approach to the world of colors. 1st ed., Tehran: Honar-e Aabi (Blue Art).
-Payandeh, Nooshin (2014). Analysis of fashion photography with a semiotic approach (a study of Richard O'Donoghue's photographs based on Roland Barthes's theory of semiotics). University of Science and Culture, Faculty of Arts, Zahra Hosseinnejad and Mojtaba Aghaei, textile and clothing design.
-Qaeminia, Ali-Reza. (2006). Semiotics and Language Philosophy, Zehn, No:27 , PP:11
-Razi,  Mehdi. (2013).Lorestan Province Traditional Jewelry Documentation, Directorate of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Lorestan Province .
-Sojoodi,  Farzan. (2002). Sing And Semiotic - A comparative Study of Saussure's, Peirce and  Eco Views, NoorMags, No: 6. (first half of the year). PP:88.
-Sojudi, Farzan. (2010). Clothing as Identity. National Studies Quarterly, 42, Year 11, Issue 2, 13.
-Shaeri,  Hamid- Reza . (2013).Sign of Visual Semantics, Tehran: Sokhan .
-Sharifi, Ghazaleh (2007). Investigation of clothing semiotics in movies. Shirin Bozorgmehr, Al-Zahra University, video communication.
-Yar Shater, Ehsan (2004). Clothing in Iran. From the series of articles in Iranica encyclopedia, translated by Peyman Matin, 2nd ed., Tehran: Amir Kabir.
-Zo-yavar, Hamed; Vahdati, Mahnoosh, & Makinejad, Mehdi (2015). Symbolic meanings of the motif of Bote-jogheh (Persian pickles). Kimya-ye Honar (Scientific and Research Journal), 4th year, (15), 105.