تحلیل کاربرد هندسه فراکتال در نشان‌های فرهنگی ایرانی (مطالعه موردی نشان دانشگاه‌های ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد ارتباط تصویری، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران، تهران

2 دکتری، استادیار دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، تهران

3 دکتری، استادیار دانشکدۀ هنر دانشگاه رسام، کرج، تهران

چکیده

هنر فراکتال، نوعی زبان برای بیان نظم و بی‌نظ‌می در دنیای پست‌مدرن است. در هنر فراکتالی، مانند هنرهای تجسّمی، از عناصر بصری مانند نقطه، خط، سطح و... ترکیب و تکرار آن‌ها استفاده شده و به شکل‌های پیچیده و بافت‌های بصری زیبا نمود پیدا کرده است. فراکتال یک هنر بین‌رشته‌ای است که با هندسه و ریاضیات ارتباط داشته، سهم عمده‌ای را در جهان امروز دارد. باید گفت دانش فراکتال طرح غیرتکراری را برای هنرمند امکان‌پذیر می‌کند. این پژوهش در نظر دارد نقش فراکتال را در نشانه‌های فرهنگی ایرانی بررسی کند. در این پژوهش به دنبال یافتن کاربردهای فراکتال در نشانه هستیم؛ اینکه با دغدغه مواجهه مخاطب و ذات طبیعت‌گرایی هنر، چگونه می‌توان از هندسه فراکتال و نقوش نوین بصری در رابطه متقابل با مخاطب، به راهکارهای مؤثر و کاربردی رسید. هدف این پژوهش، آشنایی با هندسه فراکتال و تأثیر آن در هنر است تا با تحلیل، تطبیق و مطالعات علمی بر روی این هندسه بتوان به طرح‌های نو و کاربردی از نشانه دست یافت. این سؤال مطرح است که در کدام بخش از هنر، ردّپای هندسه فراکتالی را بیشتر می‌توان دید. به نظر می‌رسد از هندسه فراکتال می‌توان به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم با مبنای علمی در زمینه هنر گرافیک بیشتر استفاده کرد. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات به‌صورت اسنادی و منابع اختصاصی دربارة فراکتال و نشانه، پراکنده و بیشتر به صورت مقاله است. فراکتال این قابلیت را داراست که بتوان به‌عنوان یک مبنای نظری در طراحی نشان، قابلیت استفاده زیادی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Role of Fractal Geometry in Iranian Cultural Symbols (Case study of Iranian University Symbols)

نویسندگان [English]

  • Saleheh Hedayati 1
  • Behnam Zangi 2
  • Haniyeh Sheykhi 3
1 M.A. in Graphics, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Art & Architecture Department, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Art Department, Rasam University, Karaj, Iran
چکیده [English]

Fractal art can be presented in simple, reproducible language that is at the same time orderly in the postmodern world. In fractal art, such as visual arts, visual elements such as dots, lines, surfaces, etc. have been used to combine and repeat them and have been expressed in complex shapes and beautiful visual textures. Fractal is an interdisciplinary art related to geometry and mathematics and plays a major role in today's world. It should be said that fractal knowledge makes a unique design possible for the artist. This study intends to investigate the role of fractals in Iranian cultural symbols. In this research, we seek to find fractal applications in signs and with the concern of the audience and the nature of naturalism of art, how can effective and practical solutions be obtained from fractal geometry and new visual patterns in interaction with the audience. The purpose of this study is to get acquainted with fractal geometry and its effect on art; through analysis, adaptation and scientific studies on this geometry, new and practical designs of signs could be achieved. The question arises in which part of art, the traces of fractal geometry can be seen more and it seems that fractal geometry as one of the important tools with a scientific basis in the direction of graphic art can be used more. The research method of this research is descriptive-analytical and the method of collecting information in the form of documents and specific sources about fractals and signs is scattered and more in the form of articles. Fractal has the ability to be widely used as a theoretical basis in logo design.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fractal geometry
  • Graphics
  • Emblems
  • University
  • Digital world
-    استوار، مسیب (1392)، هنر گرافیک محیطی، تهران، رازنامه.
-    افشار مهاجر، کامران (1392)، گرافیک تبلیغات چاپی در رسانه‌ها، تهران، سمت.
-    تقی‌زادگان، معصومه، و محمّدرضا مریدی (1396)، از هندسة تناسبی به هندسة تصادفی: زیبایی‌شناسی انتزاع جدید در هنر نرم‌افزاری، هم‌اندیشی هنر نرم‌افزاری، تهران: فرهنگستان.
-    خاکی، غلامرضا (1393)، روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه‌نویسی، تهران: بازتاب.
-    خورشیدیان، ساناز و مریم نوری (1390)، بررسی ویژگی‌های هندسی گره‌ها در تزیین‌های اسلامی از دیدگاه هندسه فرکتال، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شمارة 6: 83-95.
-    زارعان، امیرحسین و امیرحسین یادگاری (1394)، طبیعت منبع الهام؛ هندسه فراکتال و معماری، دومین کنفرانس عمران و توسعه پایدار ایران، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، تهران.
-    سالینجرز، نیکوس ای (1393)، اتّصال شهر فراکتال، ترجمة مرجان بابایی، تهران: آرمانشهر.
-    سپهر، مسعود (1396)، طراحی نشانه، تهران: فاطمی.
-    ستارزاده، داریوش و دیگران (1390)، بررسی ویژگی‌های هندسی گره‌ها در تزیین‌های اسلامی از دیدگاه هندسة فراکتال، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شمارة 6: 83-95.
-    سرورزاده، کوروش و علیرضا اشتیاقی (1390)، تئوری شبکه‌ای و شهر فراکتال، جهرم: دانشگاه آزاد اسلامی.
-    عنبری یزدی، فایزه (1394)، هندسة نقوش، تهران: سازمان چاپ و نشر کتاب‌های درسی.
-    فتح‌اللهی، نوشین (1386)، فراکتال‌ها و کاربرد آن در کامپیوتر، پایان‌نامه کارشناسی نرم افزار، دانشگاه آزاد اسلامی همدان.
-    فرهنگ، مهگان و صفیه رضایی ( 1395)، فراکتال‌آرت و هنر نرم‌افزاری با نگاه به هندسة محاسباتی و هندسة نقوش، پویش روزش علوم و پایه، دوره دوم، شمارة 5: 11-24.
-    گروسی، مهرداد (1387)، فراکتال‌آرت، نشریة آینه خیال، شمارة3 : 20-30.
-    مبینی، مهتاب و نوشین فتح‌اللهی (1393)، بررسی جایگاه هندسة فراکتال در هنر و چگونگی ظهور آن در هنرهای تجسّمی، دوفصلنامه دانشکده هنر دانشگاه شهید چمران اهواز، شمارة 6: 7-23.
-    محمودی‌نژاد، هادی (1388)، معماری زیست مبنا، تهران: طحان.
-    ممیّز، مرتضی (1362)، نشانه‌ها، تهران: چهاررنگ.
-    میریان، میثم (1390)، نقش فراکتال‌ها در هندسه، ریاضیات و ارتباط آن با نقوش اسلامی در ابنیه‌ها و مساجد ایران،کتاب ماه هنر، شمارة 159: 86-95.
-    نقیبی‌راد، پرستو و ماریا کرد جمشیدی (1393)، کاربرد هندسة فراکتال در فرم کالبدی-فضایی شهرها، اولین همایش ملّی در جست‌وجوی شهر فردا، واکاوی مفاهیم و مصادیق در شهر اسلامی-ایرانی، تهران، شرکت دیبا افق رایا: 1-15.
 
-     Hellweg, Paul (1993), American heritage collage dictionary, newyork: Houghton Mifflin company,.
-    Sarhangi, Reza (1999), The Sky Within: Mathematical Aesthetics of Persian Dome Interiors, Nexus Network Journal, Volume I, pp. 87-98.