بررسی تطبیقی و مقایسه‌ای شاهنامه‌های مکتب شیراز محفوظ در موزه‌های سنت پترزبورگ روسیه (733ق/ 1333م) و توپ قاپی سرای ترکیه (731ق/ 1331م)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی، گروه آموزشی گرافیک، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، ایران

چکیده

تا به امروز آثاری از نگارگری شهر شیراز تا اواسط سده 7ق/ 13م به دست نیامده است، ولی باید به این نکته توجه کرد که آثار باقی‌مانده از اواسط قرن 7ق/ 13م. به بعد دارای سابقۀ کهن و در نتیجه تداوم و تحول هنر نگارگری این شهر در زمان‌های گذشته بوده است. این پژوهش دو نسخه ارزشمند باقی‌مانده از مکتب شیراز آل‌اینجو که به نام‌های شاهنامه 731ق/ 1331م (نسخه استانبول) و شاهنامه 733ق/ 1333م (نسخه سنت ‌پترزبورگ) معروفند بررسی و تطبیق می‌دهد.‌ مساله پژوهش بررسی ویژگیهای شاخص مکتب شیراز به خصوص در دوره اولیه آن است. با توجه به اعتبار نسخه های مورد مطالعه فرضیه پژوهش بر این نکته استوار است که تطبیق دو نسخه مذکور می تواند ویژگیها و مولفه های اصلی حاکم بر تصویرپردازی و آرایه سازی مکتب شیراز را آشکار سازد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و  و گردآوری اطلاعات با بهره‌گیری از منابع اسنادی و اینترنتی صورت گرفته ‌است. یافته‌های حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که تأثیرات هنر چینی در این نگاره‌ها به نسبت مکتب تبریز بسیار کمتر است. می‌توان گفت که تأثیرات الگوهای هنر ساسانی بر روی این دو نگاره کاملاً مشهود و مشخص است. این الگوهای تصویری متأثر از تحولات اجتماعی و رخدادهای سیاسی شهر شیراز، بوده و تمایلات والیان آن زمان شیراز برای احیای ایران باستان (دوره ساسانی) در این امر بی‌تأثیر نبوده است. از طرفی در بررسی انجام‌گرفته مشخص شد که باوجود تفاوت‌های آشکار بین دو نسخۀ موجود، شباهت‌های بسیاری نیز وجود دارد که ازجمله می‌توان به رنگ‌آمیزی آزادانه و شتاب‌زده و تا حدی خام‌دستانه، وجود پیکره‌های انسانی به‌عنوان مهم‌ترین عامل در ترکیب‌بندی نگاره‌ها و همچنین استفاده عمده از رنگ‌های گرم، به‌خصوص قرمز و نارنجی در نگاره‌های در ابعاد کوچک و کادرهای افقی، استفاده از کهن‌الگوهای ایرانی و کمترین بهره از نقاشی چینی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Two Shahnamas of Shiraz School Held in St. Petersburg Museum of Russia (1333 A.D, 733A.H) and Topkapi Museum of Turkey. (1331 A.D, 731 A.H)

نویسنده [English]

  • Hadi Rahmati
Lecturer, Department of Graphic, Faculty of Art, Semnan University, Iran
چکیده [English]

Up to now, it has not been discovered any piece of works of Shiraz miniatures from the beginning to 13th century A.D/7th century A.H. But it has to take in consideration that the remaining works after the mid-13th century A.D/mid-7th century A.H have an ancient history and emerged out of this city’s historical background of developing miniature trends.
This research aims to gather more information about two remaining manuscripts from the school of Shiraz’s Injuids, named as 731 Shahnama (Istanbul edition) and 733 Shahnama (St. Petersburg edition) by Comparative survey methodology.
One of the significant schools of Persian art is Shiraz school in which, the dynasties of Injuids tried to revive the ancient Persian glory to strengthen their reign against their enemies. Shiraz always has been one of the important centers in this way. Although there have been many surveys about Persian miniatures, none of which has researched these two masterpieces or at least have not surveyed them in a research to understand their traits.
These two surveyed manuscripts have the General features of Persian art in the other historical eras, so the survey, study and identification of them seems to be necessary. The findings and outcomes of the research indicates that the influences of Chinese art in them are far less, compared to school of Tabriz. It can be said that the impacts of the Sassanid art Patterns in this manuscripts are clear and obvious. This visual patterns came out of Shiraz’s social and political changes in that period of time and undoubtedly the tendencies of Shiraz’s dynasties in reviving the ancient Persia (Sassanid era), has a big impact in this approach which caused preservation and resuscitation of Persian art patterns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shahnama
  • Persian miniature
  • Shiraz
  • Injuids
  • Istanbul
  • St Petersburg