مقایسه حروف‌نگاری سفالینه‌های نیشابور و لوگوتایپ‌های معاصر ایران با تمرکز بر نظریه بینامتنیت ژنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 استادیار گروه گرافیک، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 استادیار گروه هنر، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

در دوران اسلامی به دلیل منع استفاده از ظروف فلزی، ظروف سفالی جایگزین آن گشت که دارای نقوش و نوشتار فراوان، با موضوعات دینی و آموزشی بود. از معروف‌ترین سفالینه‌های دوره اسلامی در ایران می‌توان به سفالینه‌های نیشابور در دوره سامانیان اشاره کرد. نقوش و نوشتار این سفالینه‌ها فرهنگ و هنر آن دوران را به نسل‌های بعد منتقل کرده است. نظریه بینامتنیت، بیان می‌دارد که هیچ متنی اتفاقی و بدون گذشته خلق نمی‌شود، بلکه همیشه از پیش، چیزی یا چیزهایی وجود داشته است. حروف‌نگاری اسلامی تاثیرات زیادی در تایپوگرافی معاصر ایران گذاشته است. هدف پژوهش بررسی لوگوتایپ‌های معاصر ایران بر اساس پیش‌متن‌های اسلامی آن در سفالینه‌های نیشابور است. بررسی نوع بینامتینت (تراوسیسمان و پاستیش) در آثار از دیگر اهداف پژوهش حاضر است. مساله پژوهش ارتباط بین لوگوتایپ‌های معاصر ایران و حروف‌نگاری اسلامی است. با توجه به آثار مورد مطالعه، فرضیه پژوهش بر این نکته استوار است که به دلیل فرم نوشتاری، شباهت زیادی بین دو حوزه وجود دارد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است و روش گردآوری مطالب اسنادی از طریق فیش‌برداری و تصویرخوانی است. تجزیه و تحلیل داده‌ها کیفی است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که به جهت شباهت فرم نوشتاری زبان فارسی با فرم نوشتاری زبان عربی، می‌توان نمودی از هنر اسلامی را در لوگوتایپ‌های معاصر ایران مشاهده کرد. به عبارت دیگر، تایپوگرافی معاصر ایران تحت‌تاثیر هنر خوشنویسی اسلامی قرار گرفته است. در بسیاری موارد می‌توان استفاده از اشکال و فرم‌های به‌کار رفته در نوشتار سفالینه‌های نیشابور، مانند فرم گیاهی را در لوگوتایپ‌های معاصر ایران مشاهده کرد. نمونه‌های انتخابی در سفالینه‌های نیشابور به خط کوفی نوشته شده‌اند و نمونه‌های موردی نیز با الهام از خط کوفی طراحی شده‌اند. بر اساس نظریه بینامتنیت ژنت، تمامی لوگوتایپ‌ها به دلیل ویژگی‌هایی چون تغییر در فرم، محتوا و همچنین اضافه شدن متن جدید به آن‌ها، در نوع پاستیش جای می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparison of the typography of Nishapur potteries and contemporary Iranian logotypes with an emphasis on Genette intertextual

نویسندگان [English]

  • Amir Hossein Pormehr Yabandeh 1
  • Hossein Abeddoost 2
  • Ziba Kazempoor 3
1 M.A. student, Art Research, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
2 Assistant Professor, Department of Graphics, Faculty of Art and Architecture, University of Guilan, Rasht, Iran
3 Assistant Professor, Department of Arts, Faculty of Literature and Humanities, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran
چکیده [English]

Due to the restriction of metal utensils throughout the Islamic period, pottery was a substitute, with many designs and inscriptions depicting religious and educational themes. Among the most notable potteries of Iran's Islamic period is the pottery of Nishapur from the Samanid dynasty. The designs and inscriptions on these potteries have passed on cultural and aesthetic knowledge from one generation to the next. According to intertextuality theory, no text is formed arbitrarily or without context but is dependent on previous texts or contents. The Islamic typographic technique has had a significant impact on contemporary Iranian typography. This research aims to examine contemporary Iranian logotypes through the lens of their Islamic connotations in Nishapur potteries. Another goal of this study is to look at the intertextuality types between these works (Travestissement and Pastiche). The research issue is the relationship between contemporary Iranian logotypes and Islamic typography. According to the studied works, the research hypothesis is based on the fact that due to the written form, there are many similarities between the two areas. This study is descriptive-analytical in terms of methodology. The data collection method is based on library review (i.e., note-taking and image analysis) and data analysis was done qualitatively. The findings indicate that, in terms of similarity between Persian and Arabic written forms, the effects of Islamic art can be seen in contemporary Iranian logotypes. In other words, Islamic calligraphy has influenced contemporary Iranian typography. In many cases, the use of shapes and forms used in the typography of Nishapur potteries, such as plant forms can be seen in contemporary Iranian logotypes. Selected specimens in Neishapur potteries are written in Kufic script and case specimens are inspired by Kufic script. According to Genette’s intertextuality theory, all logotypes fall into the category of Pastiche intertextuality due to features such as changes in form, content, and the addition of new text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typography
  • Nishapur potteries
  • Contemporary Iranian logotypes
  • Intertextuality
  • Genette