مطالعه ویژگی‌های فنی و نقش‌پردازی در‌های چوبی خانه‌های قاجاری شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 گروه آموزشی هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز ، شیراز ، ایران

چکیده

در بین مجموعه بناهای تاریخی موجود در شهر شیراز، خانه‌های قاجاری زیادی وجود دارند که بعضی از آن‌ها دارای تزئینات وابسته به معماری خاصی هستند و مواردی مانند گچبری، نقاشی، کاشی‌کاری، آجرکاری و تزئینات در‌های چوبی از نمونه‌های آن‌ها می‌باشند. در این میان، در‌های چوبی از ویژگی‌ها و زیبایی به خصوصی برخوردارند، اما این‌که در‌های فوق به لحاظ فنی و نقوش چه ویژگی‌هایی دارند مسئله این پژوهش است. پژوهش حاضر بر چیستی موضوع محوریت دارد و نگارندگان، با هدف مطالعه در‌های چوبی موجود در خانه‌های قاجاری شیراز و با رویکردی کیفی پیش برده‌اند. در واقع این پژوهش از نوع تحقیقات بنیادی است که نگارندگان با روش توصیفی و تطبیقی، در‌های چوبی موجود در نارنجستان قوام، خانه زینت‌الملک، صالحی، سعادت، تولایی، حسنی اردکانی و منطقی‌نژاد را به عنوان نمونه‌های مورد مطالعه قرار دادند. گردآوری اطلاعات از طریق تحقیقات میدانی، مطالعه کتابخانه‌ای و همچنین از عکسبرداری مستقیم بهره گرفته شده است. بررسی‌ها نشان دادند که طرح-های گردان ختایی، گل و گلدان و طرح دو رنگی جوک‌کاری از پرکاربردترین نقوش مورد استفاده بوده و نقش گل بر روی تمام شاخه‌ها و بندها، اغلب با حالتی انتزاعی دیده می‌شوند و در همه آن‌ها طرح‌ها به صورت قرینه اجرا شده است. در طرح‌های گلدانی، وجود دو پرنده در طرفین گلدان یادآور طرح مرغ و درخت ساسانی است و باستان‌گرایی دوره قاجاری را القاء می‌کند. از نظر ترکیب‌بندی طرح‌ها به دو صورت لچک‌ترنج و قاب‌بندی شده دوتایی و سه‌تایی دیده‌ می‌شود که در نمونه‌های سه‌تایی، قاب وسط کوچک‌تر است. از هنر معرق به شیوه جازنی، جوک‌کاری در تمام در‌ها بهره برده شده است. در برخی در‌ها نیز از هنر منبت استیل در تزئینات استفاده شده است که این امر نشان از توجه به این هنرها در دوره قاجار است. چوب ساج، گردو و نارنج و همچنین صدف از مواد اولیه رایج مورد استفاده در‌ها محسوب می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Study of Technical Features and Design of Wooden Doors of Qajar Houses in Shiraz

نویسندگان [English]

  • Ashkan Rahmani 1
  • Malihe Karimi 2
1 Department of Art, Faculty of Art & Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Department of Art, Faculty of Art & Architecture, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Among the historical buildings in Shiraz, there are many Qajar houses, that some of which have special decorations. Tore, painting, tiling, brickwork and decorating wooden doors are examples. Meanwhile, the wooden doors in the Qajar houses of Shiraz have special features and beauty. In this research, the technical characteristics and designs of the above doors are important. The present study focuses on what the subject is, therefore the authors have taken a qualitative approach with the aim of studying the wooden doors in the Qajar houses of Shiraz. In fact, this article is a kind of fundamental research, that the authors used a descriptive and comparative approach to examine the wooden doors in Naranjestan Ghavam, Zinat Al-Molk, Salehi, Saadat, Tavallai, Hassani Ardakani and Manteghinejad Historical houses as samples of the study. Data collection has been done through field research, library study as well as direct photography. The results show that Khatai (floral design), vase and flower and the two-color design of Joak kari (special type of inlay) are the most widely used patterns. The designs of flowers on all the branches and stems are often seen in an abstract way and in all of them the designs are executed symmetrically. In vase designs, the presence of two birds on either side of the vase is reminiscent of the Sassanid birds and tree design and induces Qajar archeology. In terms of composition, the designs are seen in two forms: medallion and framed (double and triple), in triple samples, the middle frame is smaller. The art of wooden mosaics and Joak-kari, have been used in all doors. In some doors, the art of wood carving is used in decorations, which shows the attention to these arts in the Qajar period. Teak wood, walnut and orange as well as oysters are common raw materials used for doors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shiraz Qajar houses
  • wooden doors
  • wooden mosaic
  • Joak-kari