ارتقاء کیفیت زیست پذیری در بافت‌های تاریخی شهری مطالعه موردی: بافت تاریخی شهر سمنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه شهرسازی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی،تهران، ایران

چکیده

بافت‌های تاریخی به‌عنوان بخشی از شهر با پیشینه تاریخی و فرهنگی، واقعیت انکارناپذیری از ارزش‌های کالبدی و معماری را در خود داشته و نیز برخوردار از هویت اجتماعی ساکنان آن شهر تلقی می‌شوند. اما به دنبال تحولات شکل‌گرفته در فرآیند شهرنشینی در دهه‌های اخیر و پیامدهای ناشی از هجوم و تمرکز جمعیت و فعالیت‌ها به بخش مرکزی شهرها، این بافت‌ها دچار افت کالبدی، اقتصادی و اجتماعی شدند. این فرآیند سبب شد باگذشت زمان، بافت‌های تاریخی پویایی و کیفیت زیست پذیری خود را از دست بدهند و قادر به پاسخگویی به نیازهای جدید جوامع شهری نباشند. بر این مبنا پژوهش حاضر به بررسی و ارتقاء کیفیت زیست پذیری در بافت تاریخی شهر سمنان پرداخته است. روش پژوهش توصیفی‌ـ تحلیلی بوده و با بررسی متون مرتبط شاخص‌ها و زیرشاخه‌های مفهوم زیست پذیری استخراج شدند. مبتنی بر شاخص‌های مذکور سؤالات موردنیاز طرح‌شده و با انجام مصاحبه عمیق با 18 نفر از افراد ساکن در بافت تاریخی و رسیدن به اشباع نظری، داده‌های موردنیاز به‌منظور تحلیل، به دست آمد. با استفاده از رویکرد نظریه زمینه‌ای و انجام سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) مقوله‌های نهایی استخراج شدند و در چارچوبِ شرایط علّی، زمینه‌ای، مداخله‌ای، تعاملات/راهبردها و پیامدها جای گرفتند. مبتنی بر این موارد نمودار پارادایمی ازنظریه زمینه‌ای ارائه گردید و نظریه نهائی به‌منظور ارتقاء کیفیت زیست پذیری در بافت تاریخی سمنان به دست آمد. نتایج حاصل نشان می‌دهد که تأمین و توزیع عادلانه امکانات خدماتی، توسعه میان افزا، تأمین امنیت در فضاهای عمومی، معاصر سازی کالبد قدیم با کاربری‌های جدید و سازگار، ایجاد هویت و حس تعلق به مکان، مدیریت بر ساخت‌وسازها و جلب اعتماد و مشارکت ساکنین، از مهم‌ترین راهبردها به‌منظور کاهش مشکلات بافت‌های تاریخی و افزایش قابلیت زیست پذیری آن‌ها می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Enhancing the Livability of Urban Historic Fabrics A Case Study of Semnan’s Historic Fabrics

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mojtaba Ghazi Mirsaeed 1
  • Kiana Etemadi 2
  • Fatemeh Rezvani 3
1 Assistant Professor, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, Semnan University, Semnan, Iran
2 Ph.D. Candidate, Department of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University,Teharn, Iran
3 Master’s student, Department of Urban Planning, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabatabae University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Historic urban fabrics, as integral parts of cities with rich historical and cultural backgrounds, embody undeniable physical and architectural values and reflect the social identity of their inhabitants. However, due to urbanization processes and the subsequent concentration of population and activities in city centers over recent decades, these fabrics have experienced physical, economic, and social decline. Over time, this has led to a loss of vitality and livability in historic districts, rendering them unable to meet the needs of modern urban communities. This research aims to investigate and enhance the livability of the historic district of Semnan. Employing a descriptive-analytical approach, the study extracted indicators and sub-indicators related to the concept of livability through a review of relevant literature. Based on these indicators, research questions were formulated. In-depth interviews with 18 residents of the historic district were conducted until theoretical saturation was reached to gather data for analysis. Utilizing a grounded theory approach and conducting three stages of coding (open, axial, and selective), final categories were extracted and placed within the framework of causal conditions, contextual conditions, intervening conditions, interactions/strategies, and consequences. A paradigmatic model of grounded theory was presented, and a final theory for enhancing livability in the historic district of Semnan was developed. The findings indicate that providing equitable distribution of services, promoting mixed-use development, ensuring security in public spaces, modernizing the old fabric with new and compatible uses, fostering a sense of identity and belonging, managing construction activities, and gaining the trust and participation of residents are among the most important strategies for mitigating the challenges faced by historic districts and increasing their livability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical Fabrics
  • Livability
  • Grounded Theory
  • Semnan