بررسی ساختار نقوش البسه‌ی دوره آل بویه از منظر ریخت‌شناسی نمونه موردی: نگارگری کتاب اندرز‌نامه (قابوس نامه) قابوس بن وشمگیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار،گروه نقاشی، دانشکده مهندسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 استادیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

10.22075/aaj.2024.34458.1260

چکیده

لباس شخصیت‌ها در متن‌های مصور و تاریخی ایران، یکی از منابعی است که برای پژوهش‌های مربوط به نقش و نمادهای تزیینی در پارچه و تن‌پوش‌ها استفاده می‌شود. در این میان نسخة دست‌نویس اندرزنامه به تاریخ 483 ه.ق اثر ارزشمند در حیطه ادبیات و نگارگری ایران است. این نسخه پندنامه‌ای آموزنده اخلاقی، اجتماعی و سیاسی بوده که برای روشن‌تر شدن مطالب، تصاویری در پایان روایت کشیده شده است. بخشی از این نسخه در موزه سین‌سیناتی نگه‌داری می‌شود که یکی از ویژگی‌های بارز آن تنوع نقوش در پارچه‌ها و لباس‌ها است. تزیین لباس‌ها در تصاویر شخصیت‌های کتاب اندرزنامه، بر حسب موقعیت صاحب لباس به محتوای مذهبی یا اجتماعی نیز متفاوت است. هندسه‌ی این نقوش از الگوی ثابتی استفاده کرده و مشابه با ساختار هندسه در نقوش پارچه‌های به‌جا مانده از دوره آل‌بویه است. نتایج حاصل از این پژوهش که به روش کیفی- تحلیلی و توصیفی است، نشان می‌دهد که الگوهای ثابت هندسی در نقش لباس‌ها، دارای ساختار نظام‌مندی است که مشابه با دوره هم‌عصرش است. تزیین لباس‌های شخصیت‌های اندرزنامه از منظر ساختار نقوش، نظام هندسی دارد و در کنار آن، خطوط محیطی کتیبه‌هایی را بر لباس‌ها دارند که فاقد نوشتار است. این نقوش، بیشتر شامل نقوش گیاهی است و نقوش جانوری هم‌چون پرنده که شاخصه نقوش پارچه‌های صدراسلام است، کمتر دیده می‌شود. در میان این نقوش گیاهی، ساختار هندسی به سبک ایرانی، قابل تشخیص است. از نظر مکان قرارگیری کتیبه‌ها هم با توجه به فراوانی، اولویت با ترسیم بر محدوده‌ی بالای آستین، سپس پیش‌سینه و بدون مضامین آیات قرآنی و ادعیه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Research on the Ale-Buyid cloth’s motifs from morphological point of view Case study: images of Andarz Name(Qabus Name) Qabus Name-Ibn- Woshmgir

نویسندگان [English]

  • maryam zarekhalili 1
  • maryam kamyar 2
1 Member of the Faculty of Painting , Assistant Professor,painting Group, Faculty of Engineering, university of Zanjan. Zanjan, Iran
2 assistant Professor, Research Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran,Iran
چکیده [English]


The clothing of the characters in the Manuscripts and historical texts of Iran is one of the sources used for research on the motif and decorative symbols in cloth. One of the illustrated manuscripts throughout the history of Iran is the Book of Instructions or Qabus Nameh. According to the sources, this book is divided into three parts .A part of a book called Andrznameh or Qabus Nameh is kept in the Cincinnati Museum The part that is kept in the Cincinnati Museum is 21 page, which is an illustrated version and has pictures. The clothes depicted in this version are very diverse The decoration of the clothes in the pictures of the characters in the book of Andraznameh or Qabus Nameh is different based on the position of the owner of the clothes. The geometry of these motifs uses a fixed pattern and is similar to the geometry structure in the fabric motifs left from the Al-Buyid period. The results of this research, which is a qualitative-analytical and descriptive method, show that the fixed geometric patterns in the role of clothes have a systematic structure that is similar to its contemporary period. From the point of view of the structure of motifs, the decoration of the clothes of Andraznameh characters has a geometric system, and next to it, the places where inscriptions are usually are empty. It mostly includes plant motifs. Animal motifs such as birds, which are characteristic of early Islamic fabric motifs, are rarely seen. Among these plant motifs, geometric structure in Iranian style can be recognized. Regarding the location of the inscriptions, due to their abundance, the priority is to draw them on the upper part of the sleeve and then on the front of the chest, without the themes of Quranic verses and prayers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Morpholige of Ale-Buyid Clothing
  • Andarz Name
  • textile pattern
  • Geometric pattern

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 09 مهر 1403
  • تاریخ دریافت: 28 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 24 تیر 1403