تحلیل ساختار فنی و زیباشناختی قالی طرح زیرخاکی اراک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه آموزشی فرش، دانشکده هنر، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

2 استادیار، گروه آموزشی گرافیک، دانشکده هنر، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

10.22075/aaj.2024.33769.1235

چکیده

این مقاله حاصل جستجوی میدانی است و از جنبه نظری کم‌تری برخوردار است. به‌واسطه نو بودن موضوع، منابع مورد استفاده در آن اندک است. زیرخاکی عنوان یکی از طرح‌ها و نقشه‌های رایج در قالی اراک است. اصالت و خاستگاه طرح زیرخاکی به‌درستی مشخص نیست، برخی اظهارنظرها، تبریز یا کاشمر را به‌عنوان خاستگاه نخستین این طرح، معرفی می‌کنند. این طرح در گذشته نیز در بیجار، قم و اصفهان، بافته می‌شد. چه این‌که در شهر "هِرکه" در ترکیه نیز سابقه تولید داشته است. در این مقاله سعی بر آن است تا طرح و نقشه زیرخاکی اراک مورد مطالعه، معرفی، بررسی و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور، تعداد 14 نمونه‌ قالی با ساختار محتوایی و نقش‌پردازی مختلف و فارغ از تکرار و شباهت، انتخاب شده‌است. بر این مبنا، پرسش اصلی پژوهش این است که ابعاد فنی و زیباشناختی(ترکیب‌بندی محتوایی و ساختار نقش و رنگ) قالی طرح زیرخاکی کدام است؟ این مقاله از نوع کیفی و توسعه‌ای و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. شیوه گردآوری داده‌ها توأمان از نوع کتابخانه‌ای و جستجو در بازار اراک و سایت-های فروش، می‌باشد. یافته‌های پژوهش: عمده نقوش قالی زیرخاکی شامل برخی نقوش جانوری نظیر آهو، خرگوش، بُز، خروس، جانوران خیالی و ترکیبی هم‌چون گریفین و سگ-دال، ریتون‌هایی به فرم شیر بال‌دار، سیمرغ، اژدها، مجسمه‌هایی با سردیس انسانی به همراه بال و به فرم شیر بال‌دار، شمشیر و سپر، ریتون، کوزه، پیاله(کاسه)، سبو(قدح)، قوری، آبریز، گلدان(مفهومی از درخت زندگی)، مدالیون(نقش انسان در قاب‌های دایره‌ای شکل) و قندیل می‌باشد. اگرچه نقش و نگاره‌های طرح زیرخاکی تبریز و کاشمر به مراتب متنوع‌تر و خلاقانه‌‌تر است. یافته‌های پژوهش: عمده نقوش قالی زیرخاکی شامل برخی نقوش جانوری نظیر آهو، خرگوش، بُز، خروس، جانوران خیالی و ترکیبی هم‌چون گریفین و سگ-دال، ریتون‌هایی به فرم شیر بال‌دار، سیمرغ، اژدها، مجسمه‌هایی با سردیس انسانی به همراه بال و به فرم شیر بال‌دار، شمشیر و سپر، ریتون،

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Technical and Aesthetic Structures of Arak Rugs with Zir Khaki Design

نویسندگان [English]

  • Mohammad Afrough 1
  • bita bahramighasr 2
1 Associate Professor, Carpet Education Department, Faculty of Arts, Arak University, Arak, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Graphics, Faculty of Arts, Arak University, Arak, Iran.
چکیده [English]

This article is an outcome of a field research and incurs a less theoretical aspect. Also a few sources are used in the course of the study due to the novelty of the topic. Zir Kakhi is prevalent as one of the common carpet designs and patterns in Arak whose origin is exactly not clear although some assessments consider Tabriz or Kashmar as the place of its origin. However, this design in the past was woven in Bijar, Qom and Isfahan, as well. Moreover, the Turkish city of Hereke also had a history of its production. This article attempts to study, introduce, examine and analyze the design and pattern of Zir Khaki in Arak. For this purpose, 14 carpet samples with different structural content and pattern devoid of repetition and similarity were selected. Based on this, the main question is: What are the technical and aesthetic dimensions (content composition as well as pattern and color structures) of Zir Khaki carpet design? This article is a qualitative and developmental type with a descriptive-analytical research method. The data collection approach is both library and search in Arak markets as well as online sale sites. Research findings show that the principal patterns of Zir Khaki carpets include some animal motifs such as deer, rabbit, goat, rooster, mythical and hybrid animals such as Griffin and Dalmatian, Rhytons in the form of winged-lions, phoenix (Simurgh), dragons, statues with human rhyton with wings and winged-lion shape, swords and shields, jugs, bowls, cups, teapots, pitcher, vase (a concept of life tree), medallions (human figures on circular plates) and, lamp. Although patterns and designs of “Zir Khaki” rugs of Tabriz and Kashmar are far more diverse and creative. and shields, jugs, bowls, cups, teapots, pitcher, vase (a concept of life tree), medallions (human figures on circular plates) and, lamp. Although patterns and designs of “Zir Khaki” rugs of Tabriz and Kashmar are far more diverse and creative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arak
  • Farahan County
  • Carpet
  • Design and Pattern
  • Zir Khaki