مطالعه تطبیقی تقابل خیر و شر در نگاره های"خاوران نامه" و "شاهنامه"(با رویکرد نقد کهن الگویی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران

2 کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری ،دانشگاه مازندران

چکیده

این مقاله، پژوهشی بینارشته ای در قلمرو هنر نگارگری و  ادبیات تطبیقی است. نقد کهن­الگویی (archetype)،  رویکردی تلفیقی و میان­رشته ای است که بر پایة مطالعات علومی چون روان­شناسی، انسان شناسی، تاریخ ادیان و تاریخ تمدن، به تحلیل متون می­پردازد. در این جستار با این دیدگاه، به تطابق نبرد خیر و شر و نمودهای آن درکهن الگوها، با تمرکز بر "شاهنامة فردوسی" و "خاوران­نامه­ی ابن حسام خوسفی" پرداخته شده­است. داستان­های خاوران­نامه، شامل‏ افسانه‏ها و داستان‏های خیالی از سفرها و جنگ‏ها و دلاوری‏های‏ حضرت علی (ع) می­باشد. میان داستان و روایات این منظومه، جدال خوبی‏ و بدی است   که به عنوان کهن­الگوی «نبرد خیر و شر» مطرح می­شود. در تحلیل بر شاهنامه فردوسی، تضادِ دوبنی یا جدال نیک و بد را  درونمایة اصلی شاهنامه می‌یابیم که همچون یک روح بر اجزای این اثر سترگ سایه افکنده است. بسامدداستانهاییکهدرشاهنامهبهطورمستقیمجدالعملیخیروشرّرادربرمی­گیرند،دستکم دوبرابرداستان­هاییاستکهبهدرونمایةدیگرمربوطاست.  بر این اساس جدال خیر و شر (درونمایة عمده در شاهنامه) می‌تواند به عنوان ژرف ساخت الگوی روایت در ناخودآگاه جمعی ذهن بشر، کهن­الگوی روایت به شمار آید. هدف از این مقاله، تطابق مضامین تقابلی خیر و شر در دو منظومة شاهنامه و خاوران­نامه است. پس از بررسی چهار اثر از هر منظومه، که متضمن نبرد خیر و شر می­باشند، می­توان به تأثیرپذیری خاوران­نامه از شاهنامه، در سه زمینه شخصیت­های کهن­الگویی­، نمادهای کهن­الگویی و موقعیت­ها و اعمال کهن­الگویی پی برد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Contrasting Good and Evil in Shahnameh and khavaran nama (With Emphasis on Archetypal Criticism)

نویسندگان [English]

  • Fattaneh Mahmoudi 1
  • Azam Hajhasani 2
1
2
چکیده [English]



Archetypal criticism is an interdisciplinary approach that is based on the study of sciences such as psychology, anthropology, religious history and the history of civilization, which deals with the analysis of texts. In this article, with this approach, compare Battle of good and evil and its presence on Archetype patterns, focusing on Shahnameh by Ferdowsi and Khavaran nameh khosafi.In Khavaran nameh painting, where fairy tales and fantasy stories of trips and war and bravery of Imam Ali arises the old model of "Armageddon" comes.In the analysis of the Shahnameh, conflict, internal or main theme of the struggle between good and evil that we find the main theme of Shahnameh, That is such a spirit on the part of such a great work. Frequency Shahnameh stories that direct practical struggle of good and evil are involved, at least is double from another khavaran nameh. The struggle between good and evil (the major house dust mites in the Shahnameh) can be as deep structure of the narrative pattern in the collective unconscious of the human mind, considered the archetypal narrative. The purpose of this article is comparing the struggle between good and evil in shahnama and Khavaran nama. After study four paintings of each epic books paintings, Which involves a battle between good and evil are, we can realize, Shahnama’s influence on khavaran nama in three archetypal characters, archetypal symbols and archetypal situations and actions.