مطالعه خاستگاه فرم و نقش صراحی و جام دوره قاجار به عنوان مرجع طراحی فرمی محصول مشابه برای کاربر امروز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی طراحی صنعتی، گروه طراحی صنعتی، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 مربی، گروه طراحی صنعتی، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

سفرة غذا، نه‌تنها جایی برای گردهم آمدن نسل‌ها به‌منظور خوردن و آشامیدن است، بلکه نشانگر فرهنگ و هنر مردمان در گذر زمان است. بخشی از سنّت‌ها و آداب و رسوم فرهنگی خوردن و نوشیدن بر سر سفره‌های غذا بین نسل‌ها منتقل می‌شود. در جریان این انتقال، نقش ظرف، همسان مظروف از اهمیت بسیاری برخوردار است. ایرانیان از دیرباز مطابق سبک زندگی و فرهنگ خود، ظروف خاصی را برای سفره‌های غذای خود طراحی می‌کردند به ‌کار می‌بردند؛ امّا اکنون سفرة غذای ایرانی، میراث‌دار مناسبی برای ظروف غذا، به‌ویژه نوشیدنی نیست. ظروف بلور و چینی کپی‌شده از طرح‌های چینی، چک و ژاپنی، سفره‌های غذا را پر کرده‌اند. از طرفی، مردم امروز تمایل اندکی به استفاده از ظروف با طراحی متعلّق به گذشته در کنار ظروف مدرن خود بر سر سفره دارند. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که برای طراحی محصولی امروزی با ویژگی‌های هنر ایرانی-اسلامی چه باید کرد؟ به همین منظور برای طراحی ظرف نوشیدنی بر مبنای طراحی ایرانی، به نمونه‌ای از جام و صراحی از دورة قاجار مراجعه شد. این نمونه، محصولی موفق در زمان خود و برای کاربر امروز، خاطره‌انگیز است. برای دستیابی به کلیدهای طراحی محصول براساس طراحی ایرانی، پس از بررسی نمونه‌های قدیمی‌تر این صراحی در دورة صفویه و استخراج ویژگی‌های شاخص طراحی ایرانی، محصول موردنظر از نظر زیبایی‌شناسی بررسی شد. نتایج این مطالعه به این نکته اشاره می‌کند که نحوة به کار بردن اصول پایة طراحی، چون نظم، ریتم، عامل مفروض و نحوة تعریف محور در طراحی محصول، به طرح آن هویتی ایرانی می‌بخشد و بازتعریف این مفاهیم پایه، برمبنای خواست مردم امروز، آن را برای مخاطب خود قابل پذیرش می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A study of the Form and Function of Qajar Goblet and Decanter as a Model for Contemporary Utensil Design

نویسندگان [English]

  • Hediyeh Jahangiri 1
  • Bahareh Teimouri 2
1 B.A. in Industrial Design, Department of Industrial Design, Faculty of Art, Semnan University, Semnan, Iran
2 Lecturer, Department of Industrial Design, Faculty of Art, Semnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]

Dining table is not only a place to gather for food and drink, but it also the art and culture of people throughout time. Related cultural traditions and rituals pass from generation to generation. Through the utensil use as significantly as the victuals. Persian lifestyle and culture has long played a major role in shaping the dining table utensil. The contemporary designs, however, are not much indicative of the Persian heritage particularly in case of dishes for drinks. Crystal and porcelain dishes modelled on Chinese, Japanese and Czech designs clutter in the market. In addition, most people show little willingness to include dishes with old design on their table. This study deals with the question of how to model modern design characterized with Persian- Islamic art. In so doing, it is attempted to design drinking utensils based on Qajar goblet and decanter which can be considered as then successful product and a reminiscent of past culture. The research methodology is descriptive- analytic and the required data was collected through archive as well as the analysis of the paintings of Isfahan places and the decanters of Safavid and Qajar eras. Tracing back the Qajar model to its Safavid precursor certain characteristic features of Persian design were extracted. The model was then investigated from an aesthetic perspective to drive the key design based on Persian art. Focusing on design principles such as order, rhythm, point of commonality and axis definition, the proposed model based on Qajar design creates Persian identity and cultural base for contemporary products. Emotional design approach consiste of three levels. Considering the visceral level, the study focused on form design, weigh, color and the touch of the product to impress people. Ergonomic rules and the catch of the product were taken in to consideration at the behavioral level. The reflective level was consolidated through following Isfahan artistic style as well as the pattern and form of Qajar decanter and goblets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid art
  • Qajar art
  • Emotional design
  • Decanter
  • Goblet
-     بلر، ش. بلوم، ج. (1388)، هنر معماری اسلامی، جلد 2، ترجمة یعقوب آژند، تهران: سمت.
-     پیرنیا، محمّدکریم و غلامحسین معماریان (1386)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، تهران: سروش دانش.
-     چینگ، ف. د. (1368)، معماری، فرم، فضا و نظم، ترجمة زهره قراگزلو، تهران: دانشگاه تهران.
-     خانپور، آرزو (1390)، مطالعة تأثیر واردات شیشه بر تولیدات شیشه در دوران قاجار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، تهران.
-     سربخشیان، بهنام (1390)، بررسی فرایند تولید شیشه و کریستال دست‌ساز در ایران از سال 1345 تاکنون، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر، تهران.
-     غروی منجیلی، زهرا (1394)، بررسی تأثیر تحوّلات اجتماعی، فرهنگی و هنری بر تزیینات شیشه‌های دست‌ساز دورة قاجار، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر، تهران.
-     نورمن، د. آ. (1396)، طراحی حسّی، ترجمة معصومه حق‌پرست و جهانبخش سادگی‌راد، تهران: حرفه هنرمند.
-     هاشمی، مهران، (1395)، معنای فرم، مشهد: فرهنگ‌سرای میردشتی.
-     هندی، م. (1391)، زیبایی‌شناسی اشیای کاربردی دوران صفویه، دستاورد، شمارة 32، صص 22-35.
-     چقلوند، محمّد (1395)، غذا و هویت: غذا در مرکز درک ما از هویت ما قرار دارد یا در حاشیه آن؟، بازیابی در تیر 1396، از انسان‌شناسی و فرهنگ: http://anthropology.ir/article/29360.html.
-     رمضانیان، علی (1393)، بررسی مهم‌ترین مشکلات صنعت چینی، بلور و کریستال ایران، بازیابی در مرداد 1396، از فرصت امروز: یک روز شوش، ‌http://forsatnet.ir/news/html.
 
-     Cupchik, G. (2004), The design of emotion, In D. Mcdonagh, P. Hekkert, P. Erp, & D. Gyi, Design and Emotion, London: Taylor and Francis press.
-     Desmet, P. (2004), Form disgust to desire: How product licit emotions, In D. Macdonagh, P. Hekkert, P. Erp, & D. Gyi, Design and Emotions, London: Taylor and Francis press.
-     Hall, R. (1999), Usability and Product Design: Case Study, Human Factors in Product Design, UK: Taylor and Francis press.
-     Koc, M., & Welsh, J. (2001), Food, Foodways and Immigrant Experience, Centre for Studies in Food Security
-     Lugosi, P. (2013), Food, Drink & Identity, In D. Sloan, Food & Drink: The Cultural Context, UK: Goodfellow.
-     Norman, D. (2004), Emotional Design, publishd on www.portal.acm.org.
-     Piqueras-Fiszman, B., Harrar, V., Alcaide, J. & Spence, C. (2011), Does the weight of the dish influence our perception of food? Food Quality and Preference, 753-756.
-     Spence, C and Wan, X. (2015), Beverage perception and consumption:The influence of the container, Food Quality and Preference, 131-140.