شناخت ویژگی‌های خط در کتیبه‌های سکه‌های دوره‌ی عضدالدوله در عصر آل‌بویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر، دانشگاه بجنورد،بجنورد، ایران

2 دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده‌ی حفاظت آثار فرهنگی (کاربردی)، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز،ایران

3 استادیار گروه معماری-واحد مشهد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه ازاد اسلامی- مشهد، ایران

4 استاد گروه گرافیک، دانشکده هنر‌، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.22075/aaj.2024.33028.1200

چکیده

سکه‌ها به‌علت دارا بودن تاریخ و محل ضرب و نام پادشاه، علاوه‌بر اطلاعات تاریخی دقیقی که ارائه می‌دهند، نماینده‌ای از شکل نوشتار زمانشان هستند و منبعی مهم برای مطالعه‌ی فرمهای رایج در هر دوره به‌شمار می‌روند. از هریک از ادوار تاریخ ایران سکه-های متعددی از شاهان و سلاطین به جامانده که بررسی آنها وجوهی از تاریخ سیاسی و فرهنگی این سرزمین را روشن می‌کند. از دوره آل‌بویه، به‌ویژه زمان زمامداری عضدالدوله، سکه‌های در دست است. از طرفی می‌دانیم به‌سبب قلت آثار تاریخ‌دار و موثق هنری از این دوره اظهار نظر درباره ویژگی‌های خط و کتابت بسیار دشوار است. از این‌رو سکه‌های که از این دوره در دست ماست، می‌تواند منبع مورد اعتمادی جهت ارزیابی سبک‌ها و شیوه‌های خاص کتابت در این عصر باشد. بنابراین در این پژوهش سعی شده است که باتاکید بر سکه‌های ضرب‌شده در حکومت عضدالدوله دیلمی از مهمترین پادشاهان آل‌بویه که دوران حکومت خود بر بخش‌هایی از عراق، خوزستان، فارس و کرمان تسلط داشت به مطالعه‌ و طبقه‌بندی فرم حروف در کتیبه‌های سکه‌های این بخش از تاریخ بپردازیم. بدین‌منظور این پژوهش درپی پاسخگویی به این سوالات است؛ چه حروفی بیشترین تغییر و تنوع فرم نوشتار را در کتیبه-های سکه‌های آل‌بویه در دوره عضدالدوله دارند؟ چه ویژگی‌هایی ساختاری در طبقه‌بندی کتیبه‌ها موثر بودند؟ منابع تصویری در این مطالعه، از سایت‌های اینترنتی معتبر موزه‌ها و مجموعه‌ها و کتابهای معرفی سکه‌ها، تمامی سکه‌های مربوط به دوره عضد‌الدوله جمع‌آوری شد. روش پژوهش به‌صورت تحلیلی و توصیفی است. از نتایج این پژوهش می‌توان این‌گونه عنوان کرد که در مجموع مطالعه‌ی حروف در کتیبه‌های سکه‌های مورد پژوهش فرم نوشتاری گروه اول را به‌عنوان فرم نوشتاری غالب کتیبه‌های دوره‌ی عضدالدوله معرفی کرد. حروف «ـحـ»، «ـع»، «ع» بیشترین انعطاف را در تنوع فرم داشته‌اند و از ویژگی‌های حالت کلی خط، ضخامت و نازکی خط و عناصر تزئینی در ایجاد سبک موثر بودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Recognition of calligraphy features in the coins’ inscription during Adud al-Dawla period in the era of Buyid dynasty

نویسندگان [English]

  • Somayeh Khazaeimask 1
  • Mehdi Kazempour 2
  • Mehdi sahragard 3
  • Mohammad khazaei 4
1 Assistant Professor in Graphic design, Faculty of Art, Bojnord University .Bojnord. Iran
2 Associate Professor in Archaeology, Faculty of Cultural Materials Conservation, Tabriz Islamic art university, Tabriz,. Iran
3 Assistant Professor of Architecture Department - Mashhad Branch. Faculty of Art and Architecture, Islamic Azad University. Mashhad, Iran
4 Professor of Graphics Department, Faculty of Arts,. Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Coins, due to their date and place of minting and the name of the king, not only provide accurate historical information, but also represent the writing form of their period and They are known as an important source for studying the common forms in each period. By each age of Iranian history, several coins are left from kings and sultans, which their study reveals various aspects of the political and cultural history of this land. Some Coins are existed from the Buyid dynasty age, especially from the Adud al-Dawla kingdom period. We are also aware of the fact that due to the scarcity of historical and authentic works of art from this period, it is very difficult to comment on the characteristics of calligraphy. Hence, the coins left from this age can be a reliable source for evaluating the specific styles and methods of writing in this era.Therefore, in this research, lots of attempts have been made to study and classify the form of letters in the coins’ inscriptions of this part of history via minted coins during Adud al-Dawla Deylami kingdom, who was one of the most important kings of the Buyid dynasty, and has ruled over parts of Iraq, Khuzestan, Fars, and Kerman.In Order to head to this aim, this study seeks to answer the following questions; What letters have the most change and variety of writing form in the coins’ inscriptions of the alphabet during Adud al-Dawla period? Which structural features have affected the classification of the inscriptions? Image database and resources in this article and all Adud al-Dawla’s period coins were collected from the reputable websites of museums and collections and books introducing coins. Research method is analytical and descriptive. According to the result, it can be said that generally, the study of letters in the inscriptions of the studied coins introduced the written form of the first group as the dominant written form of the inscriptions of Adud al-Dawla period. letters «ـحـ»، «ـع»، «ع» had the most flexibility in the variety of forms and were characteristic of the general state of the line, the thickness and thinness of the line and decorative elements in creating style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Coin
  • Buyid period
  • Adud al-Dawla Deylami
  • inscription
  • variety of form
  • Classification